افسردگی در کودکان: علل، علائم و راه‌های درمان

کودکان هم مانند بزرگسالان ممکن است به افسردگی دچار شوند. افسردگی در کودکان یک بیماری جدی اما قابل درمان است. طبیعی است که کودکان احساس غم را تجربه کنند یا بداخلاق بشوند و در برخی مواقع احساسات خوشایندی نداشته باشند. اما زمانی که این حالت‌ها برای چند هفته یا بیشتر طول بکشد و رفتارهای کودک تغییر کند؛ جای نگرانی دارد. ازاین‌روی والدین در صورت دیدن رفتارهای ناهنجار در کودک باید از افراد متخصص کمک بگیرد. این مقاله به شما کمک می‌کند تا افسردگی در کودکی، علائم و راه‌های درمان آن را بشناسید. با ما همراه باشید.

افسردگی در کودکان چیست؟

کودکان در حین رشد با احساسات مختلفی مواجه می‌شوند. غم و اندوه هم بخشی از این احساسات است. از یک طرف، علائم افسردگی در کودکان با تجربه احساسات عادی تفاوت دارد. از طرف دیگر، ما نباید فقط به این دلیل که کودک غمگین به نظر می‌رسد، حکم به افسردگی‌اش بدهیم. برای تایید افسردگی در کودک باید احساس غم و اندوه در کودک پایدار شود. بطوریکه در فعالیت‌های اجتماعی، عادی، علایق، کارهای مدرسه یا زندگی خانوادگی او اختلال ایجاد کند. در اینصورت یکی از احتمالاتی که باید توسط متخصص بررسی شود بیماری افسردگی است.

علائم افسردگی در کودکان چگونه تایید می‌شود؟

گفتیم که علائم افسردگی در کودکان متفاوت است، به همین دلیل اغلب اوقات این عارضه تشخیص و درمان نمی‌شود. علتش به این برمی‌گردد که علائم به صورت تغییرات عاطفی و روانی عادی خود را بروز می‌دهد. مطالعات اولیه پزشکی بر افسردگی «پنهان یا نقاب‌دار» متمرکز بود. در این اختلال خلق‌وخوی افسرده کودک با کنش یا رفتار خشمگین نشان داده می‌شد. افسردگی نقاب‌دار بیشتر در کودکان کوچکتر بروز می‌کند. هر چقدر سن کودک بالا برود به علت بروز علائم افسردگی مربوط به بزرگسالان، تشخیص افسردگی راحت‌تر می‌شود.

اگر تمایل دارید درباره افسردگی در زنان و افسردگی در مردان بیشتر بدانید به این مقالات سایت مراجعه کنید.

علائم افسردگی در کودکی

علائم اولیه افسردگی حول محور غم و اندوه، احساس ناامیدی و تغییرات خلقی می‌چرخد. اما اشاره شد که شناخت علائم افسردگی در کودکان کمی پیچیده‌تر است. مثلا یکی از نشانه‌های افسردگی در بزرگسالان لذت نبردن از فعالیت‌های لذت‌بخش است که به صورت کاهش در میل جنسی و انگیزه بروز می‌کند. همین علامت در کودک، به صورت کاهش لذت از بازی دیده می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود که کودکان را در بازه‌های زمانی مشخص برای چکاپ، نزد روانشناس کودک ببرید. سایر علائم افسردگی به شرح زیر است:

• بدخلقی یا عصبانیت
• انزوای اجتماعی
• کاهش لذت بردن از بازی کردن
• حساسیت بیشتر نسبت به طرد شدن
• احساس غم و ناامیدی مداوم
• تغییر در اشتها
• احساس خستگی و فرسودگی پایدار
• تغییرات در خواب
• صدمه زدن به خود برای مثال بریدن پوست
• طغیان‌های صوتی یا گریه کردن
• مشکل در تمرکز
• خستگی و کم‌انرژی بودن
• شکایات فیزیکی مانند سردرد، معده درد: در صورتیکه که به درمان پاسخ ندهند.
• صحبت درباره احساس بی‌ارزشی یا گناه
• اختلال در تفکر و تمرکز
• افکار مرگ و خودکشی
• مصرف الکل یا مواد مخدر در کودکان بزرگتر

کودکان موجودات بی‌دفاعی هستند و معمولا نمی‌توانند مسائل خود را مطرح کنند. ازاین‌روی در مسائلی مانند سلامت جسم و روان کودک، مسئولیت والدین سنگین‌تر می‌شود. اگر کودک شما 5 مورد از علائم بالا را با هم و بصورت پایدار دارد، در اسرع وقت با یک متخصص مشورت کنید. چنانچه برای گرفتن خدمات حضوری مشکل دارید؛ به کمک اپلیکیشن‌های مشاوره و روانشناسی در پلتفرم زینسی می‌توانید با بهترین روانشناسان و روانپزشکان ایرانی، در هر جای جهان ارتباط بگیرید. این نرم‌افزارها به شما کمک می‌کند تا روانشناس مناسب خود را بیابید. سپس در هر مکان که احساس امنیت بیشتری دارید با او صحبت کنید.

علل افسردگی در کودکی

بیماری افسردگی یک دلیل واحد ندارد. اغلب اوقات این اختلال به دلیل ترکیبی از عوامل ایجاد می‌شود. طبق نتایج پژوهش‌های علمی مواردی که خطر افسردگی در کودکان را افزایش می‌دهند به شرح زیر است:

• مشکلات خانوادگی
• بی‌توجهی و سوء استفاده
• آزارهای جسمی، عاطفی و جنسی
• سابقه خانوداگی افسردگی یا سایر اختلالات مربوط به سلامت روان
• مورد قلدری قرار گرفتن
• بیماری جسمی
• رویدادهای استرس‌زا در زندگی
• اختلالات رشدی، یادگیری یا رفتاری
• عدم تعادل بیوشیمیایی مغز
• محیط و تجربیات زندگی همچون: سوگ، طلاق والدین، مشکلات مربوط به مدرسه و…
• انواع تروما فیزیکی یا روانی

افسردگی با کودکان چه می‌کند؟

گفتیم که افسردگی می‌تواند افراد را در هر سنی -ازجمله کودکی- تحت تاثیر قرار دهد. هرچند کودکان به‌طور طبیعی در حین رشد و تکامل دچار نوسانات خلقی می‌شوند اما این موضوع با افسردگی متفاوت است. شناخت علائم افسردگی در کودک دشوار است. این اختلال می‌تواند بر نحوه تعامل کودکان با دوستان و خانواده تاثیر بگذارد. ممکن است آنها را از لذت بردن از مدرسه، ورزش، سرگرمی‌ها و سایر فعالیت‌های عادی دوران کودکی بازدارد. در کودکان اغلب اوقات افسردگی و اضطراب با هم بروز می‌کنند. اضطراب یک وضعیت پزشکی است که باعث احساس ترس، وحشت یا نگرانی در مواجهه با موقعیت‌های روزمره می‌شود. گاهی اوقات افسردگی و اضطراب در کودکان به دردهای ناشی از رشد جسمانی یا Growing Pains تبدیل می‌شود.

افسردگی در کودکان زیر سه سال

در گذشته توافق جامعه علمی بر این بود که چون کودکان در رشد و شناخت نابالغ هستند، پس جنبه‌های اصلی افسردگی را تجربه نمی‌کنند. اما در اواسط دهه 80 میلادی نتایج مطالعات این ادعا را مورد مناقشه قرار داد. در اواخر همان دهه وجود افسردگی در کودکان 6 سال به بالا تایید شد. داده‌های موجود علمی اخیر نشان می‌دهد که سه سالگی پایین‌ترین آستانه‌ای است که در آن افسردگی دوران کودکی ظاهر می‌شود. سه سالگی معمولا سنی است که در آن کودک به اندازه کافی رفتار اجتماعی، عاطفی و تعاملی از خود نشان می‌دهد به همین دلیل تشخیص را آسان‌تر می‌کند. البته این بدان معنا نیست که افسردگی در سنین زیر 3 سال بروز نمی‌کند.

افسردگی در کودکان چقدر شایع است؟

به‌طور کلی افسردگی و اضطراب از شایع‌ترین اختلالات روانی در کودکان است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود 3.6 درصد از کودکان 10 تا 14 ساله درگیر یک اختلال اضطرابی هستند. این آمار در  افراد 15 تا 19 ساله به 4.6 درصد می‌رسد. در این گزارش حدود 1.1درصد از کودکان 10 تا 14 ساله با افسردگی سروکار دارند. آمار افسردگی و اضطراب در کودکان بزرگتر و نوجوانان بین 15 تا 19 ساله به 2.8 درصد می‌رسد.

والدین چگونه می‌توانند برای درمان  افسردگی به کودک خود کمک کنند؟

والدین برای تسهیل درمان افسردگی می‌توانند از روش‌های زیر استفاده کنند:

1. با کودک خود صحبت کنند: هرچند کار دشواری است؛ اما از فرزند خود بخواهید که درباره احساسات و تجربه‌های خود با شما صحبت کند.
2. یادداشت‌برداری کنید: اگر کودک با شما صحبت نمی‌کند علائم و تغییرات رفتاری او را یادداشت کنید. یادداشت‌های شما به دکتر کمک می‌کند تا روندهای رفتاری فرزندتان را بهتر متوجه شود.
3. با پزشک اطفال صحبت کنید: ابتدا به کمک پزشک اطفال وضعیت فیزیکی فرزندتان را بررسی کنید. شاید کودک شما به یک سری آزمایش خون و معاینه فیزیکی نیاز داشته باشد.
4. یک متخصص پیدا کنید: نتایج آزمایشات و معاینات به پزشک کمک می‌کند تا درباره علت بروز علائم در کودک نظر بدهد. در صورتیکه پزشک تشخیص به بررسی اختلال خلقی مانند افسردگی داد شما را به یک روانشناس یا روانپزشک ارجاع می‌دهد.

انواع افسردگی در کودکان

اختلال افسردگی انواع مختلفی دارد. تشخیص انواع افسردگی در کودکان کار پیچیده‌ای است. بنابراین تشخیص و تایید رسمی نوع افسردگی به راحتی نیست. معمولا افسردگی به شکل‌های زیر بروز می‌کند:

• افسردگی شدید
• اختلال دوقطبی
• افسردگی مداوم
• افسردگی فصلی

افسردگی شدید در کودکان

افسردگی شدید یا Major Depression یکی از اختلالات خلقی شایع در بین کودکان است. افسردگی شدید در کودکان با نام افسردگی اساسی هم شناخته می‌شود. کودکان با افسردگی اساسی علائمی چون: احساس غم و اندوه مداوم، احساس ناامیدی و درماندگی و عزت نفس پایین دارند. احساس ناکافی بودن، احساس میل به مرگ، احساس گناه بیش از حد، افکار خودکشی و تلاش برای آن علائم دیگر افسردگی شدید در کودکان است. متخصصان پس از یک ارزیابی جامع روانپزشکی این افسردگی را در کودک تشخیص می‌دهند. پس در صورت مشاهده علائم حتما به افراد متخصص در حوزه سلامت روان مراجعه کنید.

مقایسه افسردگی در کودکان طلاق و کودکان عادی

یکی از فاکتورهای خطر در افسردگی، محیط و تجربیات زندگی است. تحقیقات نشان می‌دهد که طلاق والدین اگر با بهم خوردن ثبات کودک همراه باشد؛ احتمال بروز افسردگی را بالا می‌برد. مطالعات دیگر افسردگی در کودکانی که والدین ناسازگار دارند، ولی با هم زندگی می‌کنند را هم تایید می‌کند. بنابراین برای مقایسه افسردگی در کودکان طلاق و کودکان عادی نمی‌توان فقط به تجربیات زندگی بسنده کرد. چون اشاره شد که یک دلیل واحد در ایجاد افسردگی نقش ندارد.

روش درمان افسردگی در کودکان

روش درمان افسردگی در کودکان به تعداد، نوع، شدت بروز علائم و میزان تاثیر آنها بر زندگی بستگی دارد. ازاین‌روی تشخیص افسردگی حتما باید توسط متخصص سلامت روان انجام گیرد. اما بطور کلی برای درمان افسردگی در کودکی روش‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

• تراپی یا روان‌درمانی: پروتکل خاصی برای تراپی کودکان وجود دارد. در این پروتکل فرد متخصص ممکن است در یک بازه زمانی در محیط زندگی کودک حضور پیدا کند.
• دارو درمانی
• ترکیبی از تراپی و دارو درمانی

آنچه از مقاله افسردگی در کودکان آموختیم:

افسردگی یکی از بیماری‌های شایع روان است. این بیماری در هر سنی ممکن است بروز کند. افسردگی در کودکان معمولا تشخیص داده نمی‌شود بنابراین درمان هم صورت نمی‌گیرد. علائم افسردگی در کودک کمی متفاوت از بزرگسالان است به همین دلیل تشخیص آن کار مشکلی است. در این مقاله از بلاگ زینسی به معرفی افسردگی در کودکی، علل، علائم تشخیص و روش‌های درمان آن پرداختیم. اگر در این باره پرسشی دارید برای ما کامنت بگذارید. در صورتیکه تجربه استفاده از اپلیکیشن‌های روانشناسی و مشاوره را دارید، لطفا نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات پرتکرار:

منابع:

1. https://www.stanfordchildrens.org/en/topic/default?id=major-depression-in-children-90-P02569
2. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health
3. https://www.webmd.com/depression/guide/depression-children