اختلال دو قطبی: علل، نشانه‌ها، انواع، تشخیص و درمان
برخی اختلالات مغزی باعث بروز بیماری‌های روانی در افراد می‌شود. اختلال دو قطبی یا اختلال شیدایی – افسردگی از این دست است. این اختلال باعث تغییراتی در خلق‌وخو، انرژی و توانایی عملکرد فرد می‌شود. افراد مبتلا به بیماری Manic Depression حالت‌های هیجانی شدیدی را تجربه می‌کنند. این حالت‌ها دوره‌های زمانی مشخصی دارند و ممکن است بیمار روزها و هفته‌ها درگیر علائم آن باشد. به این بازه زمانی در اختلال دو قطبی، دوره‌های خلقی می‌گویند. این بیماری طیف‌های مختلفی دارد. در این مقاله از زینسی می‌خواهیم با این طیف‌ها و علت اختلال دو قطبی آشنا شویم. همراه ما باشید.
اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یا Bipolar disorder یک بیماری مربوط به روان است که منشاء فیزیکی دارد. این بیماری بعد از اسکیزوفرنی در جایگاه دوم لیست خطرناک‌ترین بیماری‌های روانی در دنیا شناخته می‌شود. دو قطبی یک طیف است که از حالت‌های شدید به خفیف امتداد دارد. افراد مبتلا، دوره‌های خلقی شدیدی را تجربه می‌کنند.
این دوره‌ها ممکن است از کودکی تا پایین عمر با فرد بماند. اما معمولا احتمال بروز نشانه‌های بیماری از پایان نوجوانی تا 25 سالگی به بیشترین حد خود می‌رسد. این بیماران در یک حرکت سینوسی حالت‌های اغراق‌شده‌ای از افسردگی و شیدایی را بروز می‌دهند. اطرافیان این بیماران، تغییرات غیر عادی در خلق‌وخو، تمرکز، انرژی، سطوح فعالیت و توانایی عملکرد آنها را به وضوح می‌بینند.
این تغییرات می‌تواند به روابط خانوادگی و اجتماعی افراد بیمار آسیب بزند. باعث کاهش شدید عملکرد در شغل یا مدرسه شود و در نهایت ممکن است منجر به خودکشی فرد گردد.
انواع بیماری دوقطبی:
روانپزشکان در مورد نحوه طبقه‌بندی یا تشخیص اختلال دوقطبی اتفاق‌نظر ندارند. بنابراین پژوهش‌های علمی همچنان بر این بیماری ادامه دارد. زیرا که برخی بیماران از اینکه نشانه‌های بیماری‌شان در دسته‌بندی رایج انواع دوقطبی قرار نمی‌گیرد، شاکی هستند. به طور کلی انواع اختلال شیدایی – افسردگی به شکل زیر دسته‌بندی می‌شود:
| انواع دوقطبی | نام انگلیسی | نشانه‌های بیماری |
| دوقطبی نوع 1 | Bipolar |
| حداقل یک دوره شیدایی بیش از یک هفته داشته باشند. برخی از بیماران دوره افسردگی را تجربه نمی‌کنند. |
| دوقطبی نوع 2 | Bipolar ||
| بیمار حداقل یک دوره افسردگی را تجربه می‌کند. علائم هیپومانیا یا نیمه شیدایی نیز برای حداقل 4 روز در فرد دیده می‌شود. |
|
اختلال خلق ادواری |
Cyclothymia
| فرد برای دو سال یا بیشتر هر دو دوره خلق‌وخوی هیپومانیک و افسردگی را تجربه می‌کند. علائم شدیدی ندارد بخاطر همین تشخصی دوقطبی نوع 1 و 2 برایش نمی‌دهند. اختلال خلق ادواری در نهایت می‌تواند به یکی از دوقطبی نوع 1 یا 2 تبدیل شود. |
|
اختلال دوقطبی با چرخه سریع |
Rapid cycling bipolar
| فرد در طول یکسال 4 بار یا بیشتر چرخه‌های افسردگی، جنون، هیپومانیک یا مختلط را تجربه می‌کند. بنابراین دوره‌هایی از شیدایی و افسردگی در فرد دیده می‌شود. بین این اپیزودها بیمار برای چند هفته احساس ثبات می‌کند. در برخی منابع علمی اختلال دوقطبی با چرخه سریع مستقل از انواع دوقطبی فرض نمی‌شود. به همین دلیل پژوهش‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد. |
|
دوقطبی با نشانه‌های مختلط |
Bipolar with mixed features | در این نوع از بیماری، فرد ترکیبی از ویژگی‌های دوقطبی نوع 1 یا 2 را تجربه می‌کند. معمولا وقتی پیش می‌آید که بیمار دوره‌های افسردگی و شیدایی را همزمان بروز دهد. به این حالت دوقطبی عاطفی هم می‌گویند. |
| دوقطبی با الگوی فصلی | Bipolar with seasonal pattern | در این حالت، فرد دو قطبی نوع 1 یا 2 با الگوی فصلی دارد. یعنی تغییر فصل به‌طور منظم بر خلق‌وخوی فرد تاثیر می‌گذارد. |
|
دوقطبی نامشخص |
Unspecified bipolar | گاهی اوقات علائم بیمار در دسته‌بندی تشخیصی سایر انواع اختلال دوقطبی قرار نمی‌گیرد. به این حالت اختلال دوقطبی نامشخص می‌گویند. بیمار در چنین شرایطی یا نیاز به درمان و حمایت ندارد یا علائم به حدی نیست که بتوان برای او تشخیص قطعی داد. |
علت بروز اختلال دو قطبی
علت اختلال دو قطبی همچنان ناشناخته است، اما طبق توافق جامعه علمی مجموعه‌ای از عوامل در بوجود آوردن این اختلال دخیل هستند. بنابراین فعال شدن همزمان آنها در زندگی یک شخص، احتمال ابتلای فرد به این بیماری را افزایش می‌دهد.
نتایج پژوهش‌ها در علم روانشناسی تاثیرات ترکیب پیچیده‌ای از عوامل فیزیکی، محیطی و اجتماعی را در فعال شدن آن دخیل می‌دانند. در ادامه مقاله به شرح این عوامل می‌پردازیم.
عدم تعادل شیمیایی در مغز
برخی از متخصصان معتقدند که بیماری دوقطبی در اثر عدم تعادل شیمیایی در مغز بروز می‌کند. مواد شیمیایی که مسئولیت کنترل عملکرد مغز را به عهده دارند، انتقال‌دهنده عصبی می‌گویند. نورآدرنالین، سروتونین و دوپامین از این جمله هستند. شواهد علمی نشان می‌دهد عدم تعادل در سطوح یک یا چند انتقال‌دهنده عصبی می‌تواند موجب بروز علائم این بیماری در فرد شود.
برای مثال:
- اگر سطح نورآدرنالین خیلی بالا باشد: دوره‌های شیدایی دیده می‌شود.
- اگر سطح نورآدرنالین خیلی پایین باشد: دوره‌های افسردگی بروز می‌کند.
ژنتیک
اگرچه بررسی‌های علمی نشان می‌دهد وجود یک فرد بیمار در خانواده‌ها احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی را افزایش می‌دهد. اما طبق نتایج پژوهش‌ها، هیچ ژن واحدی به‌عنوان مسئول بیماری دوقطبی شناخته نشده است.
در عوض، تعدادی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این بیماری به‌عنوان نقش محرک عمل می‌کنند.
محرک‌ها
اغلب اوقات تجربه موقعیت‌های استرس‌زا باعث بروز علائم اختلال دوقطبی می‌شوند. نمونه‌هایی از محرک‌های استرس‌زا به شرح زیر است:
- فروپاشی یک رابطه
- سوء استفاده فیزیکی، جنسی یا عاطفی
- مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده
- بیماری جسمی
- اختلالات خواب
- سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
- مشکلات طاقت‌فرسا در زندگی روزمره مانند: مشکلات مالی، شغلی یا روابط عاطفی
این تغییرات در هر زمانی می‌تواند فرد را دچار اپیزودهای افسردگی کند.
اختلال دو قطبی و علائم
گفتیم که بیماران مبتلا دوره‌های خلقی شیدایی و افسردگی را تجربه می‌کنند. این علائم را به تفکیک در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
| علائم اختلال دو قطبی | |
| افسردگی (قطب -) | شیدایی (قطب +) |
| ساکت، بی‌انرژی و بی‌حوصله | پرحرف، پرانرژی و باحوصله |
| منفی‌گرا | مثبت‌اندیش |
| معتقدند از عهده هیچ کاری برنمی‌آید. | معتقدند از عهده هر کاری برمی‌آید. |
| بهیچ‌وجه ریسک نمی‌کنند. | ریسک‌های سنگین می‌کنند. |
| نگاهی پر از غم، درد و ناامیدی دارد. | نگاهی پر از شوق، هیجان و امیدواری دارد. |
| اعتماد به نفس بسیار پایین | داشتن اعتماد به نفس زیاد از حد |
| بدون ایده | هجوم ایده و افکار |
| خودکم‌بینی | خود بزرگ‌بینی |
| هیچ کاری انجام نمی‌دهد. | با کارهای خطرناکش به دیگران آسیب می‌زند. |
عوارض اختلال دوقطبی
عوارض زیر در افراد مبتلا به دوقطبی بروز زیادی دارد:
- اختلالات اضطرابی
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی
- مشکلات سلامت فیزیکی
- شک، سوءظن، پرخاش
- وسواس
- اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر
- خودکشی
اختلال دو قطبی و وسواس
وسواس نوعی اختلال است که در آن افراد به‌صورت درونی وادار می‌شوند که افکار، ایده‌ها و احساسات مکرر و ناخواسته داشته باشند. این افکار در افراد وسواسی باعث می‌شود تا آنها مدام کارهای تکراری –به اجبار- انجام دهند. برخی از بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی از داشتن وسواس شکایت می‌کنند. معمولا مدت زمان درگیری فرد یک روز یا هفته است. وسواس در این افراد با حل شدن یک مشکل به‌شکل یک مشکل دیگر جایگزین می‌شود. در چنین شرایطی بیمار درباره موضوعات مختلف نشخوار فکری، نگرانی و وسواس ذهنی دارد.
چگونه از فردی که علائم این بیماری را دارد، حمایت کنیم؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که 70 الی 80 درصد آمار خودکشی‌ها در افراد مبتلا به این اختلال اتفاق می‌افتد. اگر خود یا اطرافیان‌تان از نشانه‌های ظاهری اختلال دو قطبی رنج می‌برند، حتما در اسرع وقت با یک روانشناس صحبت کنید.
فرد متخصص علائم شما را بررسی کرده و بر اساس پروتکل‌های تشخیصی نوع بیماری را تعیین می‌کند. تنها راه‌های درمانی شناخته شده برای کنترل علائم اختلال دوقطبی جلسات روان‌درمانی و دارو درمانی است.
چنانچه برای گرفتن خدمات حضوری مشکل دارید؛ به کمک اپلیکیشن‌های مشاوره و روانشناسی در پلتفرم زینسی می‌توانید با بهترین روانشناسان و روانپزشکان ایرانی، در هر جای جهان ارتباط بگیرید. این نرم‌افزارها به شما کمک می‌کند تا روانشناس مناسب خود را بیابید. سپس در هر مکان که احساس امنیت بیشتری دارید با او صحبت کنید.
فرق اختلال دو قطبی و افسردگی شدید
اختلال دو قطبی و افسردگی شدید جزء انواع افسردگی هستند. گفتیم که بیمار دوقطبی دوره‌های از افسردگی و شیدایی را تجربه می‌کند. به همین دلیل گاه این علائم ظاهری ممکن است با افسردگی شدید اشتباه گرفته شود.
درحالی که در بیماری افسردگی شدید، بیمار حالت‌های مانیایی را بروز نمی‌دهد. به عبارت دیگر در فرد مبتلا فقط علائم یک قطب مشاهده می‌شود.
اختلال دو قطبی و شخصیت مرزی
شخصیت مرزی یا Borderline personality disorder یک اختلال روانی است. این بیماری به شدت بر توانایی فرد در تنظیم احساساتش تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به BPD درد عاطفی شدید، احساس پوچی، ناامیدی، یاس، خشم و تنهایی را تجربه می‌کنند. مدت زمان ظاهر شدن این علائم در فرد کوتاه است و هر بار فقط چند ساعت دوام می‌آورد. درحالیکه در افراد دو قطبی تجربه شیدایی و افسردگی به تناوب و طولانی‌مدت اتفاق می‌افتد.
تست غربالگری اختلال دو قطبی
تنها راه تشخیص قطعی این بیماری تست غربالگری اختلال دو قطبی و بررسی علائم بالینی فرد است.
زینسی، پلتفرم بررسی نرم افزارها و اپلیکیشن‌ها
در این مقاله از بلاگ زینسی با یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های روان آشنا شدیم. دو قطبی یا اختلال شیدایی – افسردگی ممکن است از دوران کودکی تا پایان عمر با فرد بماند. اما خبر خوب این است که افراد با درمان دارویی و جلسات روان‌درمان می‌توانند یک زندگی عادی را تجربه کنند. پس چه بهتر که در صورت مشاهده علائم بیماری در اسرع وقت با متخصص مشورت کرده و در صورت نیاز تحت درمان قرار بگیرند. اگر در این باره سوالی دارید برای ما کامنت بگذارید. چنانچه تجربه استفاده از اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارهای روانشناسی و مشاوره را دارید، مشتاق شنیدن نظرات شما هستیم.
منابع:
سوالات متداول:
اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دو قطبی به انگلیسی چه می‌شود؟
انواع بیماری دوقطبی چیست؟
- دوقطبی نوع 1
- دوقطبی نوع ۲
- اختلال خلق ادواری
- اختلال دوقطبی با چرخه سریع
- دوقطبی با نشانه‌های مختلط
- دوقطبی با الگوی فصلی
- دوقطبی نامشخص
علت بروز اختلال دو قطبی چیست؟
- عدم تعادل شیمیایی در مغز
- ژنتیک
- عوامل محیطی و اجتماعی
عوارض اختلال دوقطبی چیست؟
- اختلالات اضطرابی
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی
- مشکلات سلامت فیزیکی
- شک، سوءظن، پرخاش
- وسواس
- اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر
- خودکشی
بیماری دو قطبی واقعا سخته و متاسفانه تا اونجایی که میدونم درمان هم نداره ….
یکی از اقاوم نزدیکمم دو قطبیه …. خیلی سخته …. یا افسرده افسرده س یا بیش از شیدا …. درمان هم نداره فقط کنترل میشه تا حدودی
برای اختلال دو قطبی دارو تجویز میشه یا مثل استرس اینا بدون درمان درمان میشه؟
کسی که اختلال دو قطبی داره، نصف سال افسرده س نصف سال خیلی شاد و پرانرژی. نه شادی شونو بیینی نه افسردگی شو
علائم دوقطبی خیلی ترسناکه کاش لاقل درمانش آسون باشه ولی شنیدم همش باید دارو بخورن
چرخه اختلال دو قطبی خیلی متفاوته اصلا نمیشه پیش بینی کرد. بعضی وقتا یه هفته بعضی وقتا چندین ماه.
به نظرم اختلال دو قطبی جنبه ژنتیکی داره بیشتر از اینکه از خشونت والدین در زمان کودکی ایجاد میشه
ممنون از مقاله مفیدتون خیلی خوب بود. مقاله های حوزه روانشاسی رو لطفا بیشتر کنید
سلام دوست عزیز
ممنون از دیدگاه شما
اختلال دو قطبی خیلی خطرناکه واقعا خدا کمکشون کنه چون درمان قطعی وجود نداره و باید تا آخر عمرشون دارو مصرف کنن تا حدودی جلوی اونو بگیره.
فقط برای من سوال پیش میاد که اختلال دو قطبی مادرزادی میشه یا ممکنه در سن بزرگسالی هم رخ بده؟ ?
در پاسخ به سوادکوهی
دوست عزیزم دارو تجویز میشه برای کنترل بیماری دوقطبی و نحوه سبک زندگی هم در مهار این بیماری نقش داره
در پاسخ به سارا قربانی
سارای عزیز، این اختلال هم میتونه مادرزادی بشه، همینطور میتونه فرد رو دچار کنه.
نشانه های اختلال دو قطبی رو خیلی دقیق گفتین مفید بود مقاله تون.
اختلال دو قطبی دو جنبه خیلی متفاوت شیدایی و افسردگی. کدوم وضعیتش وخیم تره؟ مشکل ساز تره؟
در پاسخ به مینا
مینای عزیز هر دو وضعیت به جای خودش ناخوشایند که متاسفانه کسانی که اختلال دو قطبی دارن، با هر دو مواجه میشن معمولا.
نمیدونستم اختلال دو قطبی ژنتیکی هم وجود داره! ممنون از اطلاع رسانی تون.
در پاسخ به النا قربانی
ممنون از همراهی و توجه شما دوست عزیز. خوشحالیم که تونستیم شمارو با اختلال دو قطبی بیشتر آشنا کنیم.
واقعا خدا به داد کسایی که اختلال دو قطبی دارن برسه هیچی دست خودشون نیست زندگی شون تلخ میشه
در پاسخ به صبا نورایی
بله صبای عزیز اختلال دو قطبی سخته ولی با مراجعه به دکتر و دارو میشه تحت کنترل بمونه و زیاد اذیت کننده نباشه.
اختلال دو قطبی میتونه مادرزادی هم باشه یا همیشه بعدا ایجاد میشه؟
در پاسخ به سپیده
سپیده عزیز ژنتیک هم میتونه در مبتلا شدن به اختلال دو قطبی موثر باشه.
اگه فقططططططط یکی از علائم اختلال دو قطبی رو داشته باشم یعنی اختللال دو قطبی دارم؟؟؟؟
در پاسخ به سودا پناه جو
خیر دوست عزیز فقط یدونه علائم نشون دهنده اختلال دو قطبی نیست. اگه اون یدونه علائم براتون ادیت کننده س بهتون پیشنهاد میکنیم به یه روانشناس مراجعه کنین تا اونم برطرف بشه.
اختلال دو قطبی بیماری روانیه یا فیزیکی؟
در پاسخ به سیامک
سیامک عزیز اختلال دو قطبی بیماری روانی هست که منشا فیزیکی داره.
سلام کسی که اختلال دو قطبی داره حتما باید قرص مصرف کنه؟؟؟
در پاسخ به نازنین بهادری
نازنین عزیز بستگی به نوعش داره، معمولا دارو مصرف میشه ولی کاملا بستگی به نظر دکتر داره. باید حتما تحت نظر دکتر باشن